Oczywiście podanie wsteczne, lub po angielsku „cutback”, nie jest niczym nowym. Przecież w rozgrywanym już od 150 lat sporcie musiały padać bramki po tego typu zagraniach. Jednak co innego wykonywać na boisku coś sytuacyjnie, a mieć wyćwiczony schemat na którym opiera się cała ofensywa zespołu. I w statystykach z najważniejszych piłkarskich imprez widać, że tak się właśnie dzieje.

Przykładowo, na EURO 2016 było zdecydowanie więcej podań z bocznych sektorów w pole karne, niż na turnieju cztery lata wcześniej – wzrost z 811 do 2079. W trakcie mistrzostw rozgrywanych we Francji aż 42% strzelonych goli było efektem albo dośrodkowań, albo podań wstecznych. Z kolei w ostatnich dwóch sezonach fazy pucharowej Ligi Mistrzów więcej niż jedną czwartą bramek zdobyto po dograniach z bocznych stref, co znów było zdecydowanym wzrostem. W Anglii o golu strzelonym po piłce podanej spod linii końcowej płasko przed bramkę mówi się, że to „akcja Manchesteru City”, bo taki schemat wdrożył w ofensywę swojej drużyny Pep Guardiola.

Widać to było również w meczach młodzieżowych mistrzostw świata U-20, które odbyły się w latem ubiegłego roku w Polsce. – Efektywnie wykorzystywano strefy zewnętrzne, a spora część goli była efektem dośrodkowań, podań wstecznych lub niebezpiecznych zagrań pomiędzy bramkarza i obrońców – czytamy w raporcie technicznym specjalnej grupy trenerów obserwujących ten turniej.

– To trend nowoczesnej piłki związany z tzw. kontrolą przestrzeni, która szczególnie dotyczy formacji obrony. Drużyny chcą zapobiegać dostaniu się piłki, a przede wszystkim przeciwnika z piłką w miejsce najbardziej zagrażające ich bramce. To miejsce to światło bramki oraz strefa jej najbliższa, umiejscowiona około pięciu do siedmiu metrów przed nią – mówi Paweł Kozub, drugi trener reprezentacji Polski do lat 20. Patrząc na obecny sezon PKO Ekstraklasy można nawet dostrzec, że aż 82% goli zostało strzelonych właśnie w tym obszarze pola karnego.

– W ciągu ostatnich lat drużyny osiągnęły perfekcję w uzyskiwaniu przewagi najczęściej w sektorze bocznym do tego, aby znaleźć się możliwie jak najbliżej bramki, jednocześnie w jej centrum – dodaje Kozub i zwraca uwagę na efekt w zespołach broniących. – Wzrost tych statystyk zapoczątkował jednocześnie proces analizy zachowania obrońców w takich sytuacjach: gdy przeciwnik ma piłkę przy linii końcowej. Odpowiedzią było opanowanie działań defensywy związanych z obroną dośrodkowań – mówi.

Stereotypowo uważa się, że skrzydłowi czy boczni obrońcy powinni dośrodkowywać na wysokości pola karnego, a nawet z głębi pola. Jednak analitycy wyliczyli, że w pięciu czołowych ligach już w latach 2010-2013 znacznie częściej bramkami kończyły się zagrania spod linii końcowej – różnica jest nawet dwukrotna na korzyść tego typu podań.

Trener w sztabie Jacka Magiery tłumaczy, że zespoły coraz lepiej i coraz niżej broniły klasycznych dośrodkowań, na wcześniejszym etapie akcji ustawiając się bliżej bramki. Dlatego, szukając swoich szans, szkoleniowcy zauważyli przestrzeń od pola bramkowego do linii szesnastki. – Obrońcy byli na tyle skupieni i wyuczeni wpadania w światło bramki w pole pięciu metrów, że brakowało ich gotowości na zagrania do tyłu. To otworzyło możliwości nowych ścieżek poruszania się dla zawodników finalizujących akcję oraz wyszczególnienie tej przestrzeni piłkarzom wykonującym podania wsteczne – podkreśla. W futbolu także w taktyce wszystko odbywa się na zasadzie akcji i reakcji.

Kozub zauważa, że nawet przygotowanie się na podania wsteczne może nie pozwolić drużynie broniącej się uniknięcia tego typu zagrożenia. – Ustawienie się do piłki wstecznej, przy dynamice futbolu na najwyższym poziomie, przy kierunku biegu obrońców, jest to niesamowicie trudne. „Cutback” w takim momencie potrafi całkowicie zdezorganizować ustawienie zespołu broniącego się – mówi. Dodaje też, że skala trudności w zachowaniu się obrońców wynika z konieczności skoncentrowania się na kilku rywalach jednocześnie: zagrywającym, wbiegającym w pole bramkowe i tym na skraju pola karnego.

Dlatego wskazany na wstępie ruch Szymańskiego w akcji reprezentacji Polski był tak kluczowy. – Nieoceniona jest rola piłkarzy, którzy swoim dynamicznym wejściem na krótki słupek bądź w samo centrum bramki skupiają na sobie obrońców, czyszcząc przestrzeń przed bramką. Co więcej, statystycznie rosnąca liczba zawodników atakujących znajdujących się w polu karnym przeciwnika ułatwia znalezienie wolnego miejsca do podania wstecznego. Owszem, potrzebne jest znakomite zrozumienie, relacja pomiędzy podającym i uderzającym, także jeśli chodzi o timing wbiegnięcia, zmianę kierunku biegu, by zyskać przewagę nad próbującym reagować rywalem. Przez to, że tego typu akcji jest coraz więcej i więcej kończy się golem widać, jak dużo trenerzy nad tym konkretnym schematem w ataku pracują – kończy.

Michał Zachodny