Najpierw warto zadać sobie inne pytanie: czy wzrost piłkarza jeszcze ma znaczenie? Na Mistrzostwa Świata w Rosji awansowały tylko dwie z dziesięciu reprezentacji o najniższym wzroście. Kilka lat temu Chris Anderson, matematyk oraz analityk statystyczny, autor książek o piłce nożnej sprawdził, że korelacja między wzrostem a korzystnymi wynikami jest znacząca. Patrząc na obecny sezon badacze z CIES Football Observatory zauważają, że średni wzrost każdej z 31 lig wynosi powyżej 180 centymetrów. Te najlepsze rozgrywki, jak Bundesliga czy Serie A są w samym czubie klasyfikacji, angielska Premier League – na początku drugiej dziesiątki, podobnie jak Ekstraklasa. Tylko Francja (25. pozycja) oraz Hiszpania (30.) są na końcu zestawienia. Jedynie 28 zespołów w Europie ma średnią wzrostu poniżej 180 centymetrów.

To tylko średnia, ale jednoznacznie wskazująca kierunek futbolu. Zwłaszcza, gdy porówna się ze statystykami społeczeństwa – w Europie średni wzrost mężczyzny to 177,6 centymetrów. – Piłka nożna staje się sportem atletów. Nawet patrząc na zawodników na topowym poziomie, ale i w Ekstraklasie, także w ligach juniorskich kategorii U17 i U18 – zauważa Rafał Lasocki, selekcjoner reprezentacji Polski do lat 15. – Czy jest on w dobrym wieku biologicznym, czy nie, to muskulatura jest zawodnikom potrzebna, by rywalizować i funkcjonować na każdym z poziomów – dodaje.

Lasocki był również jednym z trenerów w sztabie Talent PRO, czyli zgrupowania dla wyselekcjonowanej grupy 50 zawodników w rocznikach 2004, 2005 i 2006. Obserwując treningi można było dostrzec sporą dysproporcję między niektórymi juniorami z kategorii U15 w porównaniu do tych z U17. Różnica wzrostu wynosiła nawet kilkadziesiąt centymetrów. Lasocki zauważa, że to również kwestia innego wieku biologicznego. – Wiemy, że już od rozgrywek juniorskich to zawodnicy urodzeni w pierwszym kwartale, a następnie w drugim mają sporą przewagę. Tych urodzonych od lipca i później jest coraz mniej. Teraz się to zmienia, w akademiach zaczyna się kłaść nacisk, by nie tracono późno dojrzewających, utalentowanych zawodników, którzy mogliby w przyszłości grać na wysokim poziomie – zaznacza.

Przykładowo, pomocnik Manchesteru United, Scott McTominay obecnie imponuje sylwetką, w wieku 21 lat wybija się wzrostem oraz siłą. Jednak jeszcze trzy lata wcześniej mierzył jedynie 167 centymetrów wzrostu. – Nie chodziło wyłącznie o to, że moje ciało nie było gotowe do rywalizacji. Po prostu potrzebowałem odpowiedniego podejścia ze strony trenerów. Gdybym w wieku 13 lub 14 lat był w innej akademii, bez opiekunów tak cierpliwych, to oni mogliby sobie pomyśleć, że nie warto mnie tam trzymać. Mnie trenerzy pilnowali, wpuszczali tylko na część zajęć, w meczach grałem bardzo mało, ale nie mogę ich za to winić. Wszystko naprawdę dobrze się ułożyło – podkreślał w jednym z wywiadów szkocki pomocnik. Obecnie ma on 193 centymetry wzrostu.

Jednak nie każdego czeka skok, który będzie oznaczał „zdobycie” kilkunastu centymetrów w krótkim czasie. Wracając do zgrupowania Talent PRO w hiszpańskim Pinatar można było zwrócić uwagę na kilku zawodników będących bardzo niskimi, m.in. na Jana Faberskiego z Jagiellonii Białystok. To ciekawy przypadek również ze względu na dotychczasowy rozwój pomocnika. Pięć lat temu jeszcze będąc zawodnikiem Fun Football Academy zagrał w prestiżowym turnieju Legia Cup w barwach gospodarzy i strzelił pięknego gola przewrotką, wybrano go do najlepszej siódemki i… posypały się zaproszenia z czołowych akademii. Już wówczas był o głowę niższy od niektórych kolegów, ale różnica była widoczna dopiero teraz.

– Jako trener obserwowałem Janka w kilku meczach i dostrzegłem takie cechy, które uznałem, że nie przeszkodzą mu w rywalizacji z chłopcami starszymi o rok czy dwa lata. I cieszy mnie, że on sobie w Hiszpanii poradził – zaznacza Lasocki. Zauważa też, że u pomocnika Jagiellonii oraz kilku innych zawodników z roczników obecnych w Pinatar zauważalne są inne umiejętności. – Ich specyfiką jest to, by znaleźć sposób na nawiązanie rywalizacji. Często muszą wykazać się większym sprytem, więc obserwując ich zwracam uwagę na to, czy potrafią wykorzystać fizyczność i siłę… przeciwnika. Jak zachowują się w kontakcie z nim, czy mają lęk oraz obawy w starciach. Wyróżnia ich umiejętność przewidywania, obserwacji na boisku – dodaje. Sam przypomina, że grał w klubach oraz debiutował w kadrze z Adamem Majewskim, który osiągnął 175 centymetrów wzrostu. – Ale umiejętnościami się bronił! – podkreśla Lasocki.

Podobnym, choć oczywiście jeszcze bardziej rozpoznawalnym przypadkiem był Paul Scholes. Sir Alex Ferguson obserwując swojego przyszłego pomocnika jeszcze w juniorach wskazywał, kogo chciałby zostawić w drużynie. – Zatrzymujemy Beckhama, Butta, Neville’a, tego i tego… Ale nie mam przekonania do tego rudego – miał powiedzieć słynny Szkot. Lee Sharpe opowiadał, że następnie Scholes przejął piłkę przed polem karnym, nawinął dwóch rywali, przedryblował obrońców i spokojnie wykończył akcję. – Na pewno wiesz o czym mówisz? – zwrócił się do Fergusona inny z obserwujących grę juniorów piłkarzy, Bryan Robson. W przyszłości Scholes miał należeć do najważniejszych zawodników w Manchesterze United, a sytuacja najlepiej obrazuje, że czasem niski wzrost powoduje wątpliwości w obserwacji piłkarza, aż do momentu, gdy nie zrobi on czegoś wyjątkowego.

Co jeszcze mają mniejsi, by dać sobie radę? – Muszą odpowiednio wykorzystywać środek ciężkości. Jeżeli zawodnik filigranowy wie, jak nawet odbić się od przeciwnika, na której nodze ma ciężar, by odzyskać piłkę, być sprytniejszym… Wchodzimy w detale, a oni często robią o nieświadomie, przewidują zdarzenia. To ciężko wyszkolić, ale im przychodzi to wraz z doświadczeniem – mówi.

Selekcjoner dodaje, że kwestia cierpliwości i odpowiedniego bodźcowania – „Nie ma złotego środka, po prostu trzeba zachować się właściwie w danym roczniku, drużynie, lidze”, mówi Lasocki – ale też zawodnicy potrzebują… niszy. – To ogólna uwaga, ale uważam, że środowisko ma ogromne znaczenie. Przecież nie tylko w kontekście tych najniższych zawodników rozwój społeczny i mentalny jest ważny. Sam spotykałem się z sytuacjami, gdy juniorzy bardzo rozwinięci fizycznie byli emocjonalnie na poziomie dziecka. Na to również trzeba zwracać uwagę, moderować i ukierunkowywać dzieci, by rozwój w każdym aspekcie był równomierny – dodaje.

Czy Lasocki wierzy, że i późno dojrzewającym zawodnikom, i tym mniejszym uda się przebić na najwyższy poziom? – Jak najbardziej. Pokazują to przykłady piłkarzy z zachodu, mamy też takich w Ekstraklasie… Kluby i trenerzy też zwracają na nich coraz większą uwagę, a oni widzą, że ktoś na nich liczy i w nich wierzy, daje im czas oraz możliwości. Jak będzie cierpliwość z jednej strony, to z drugiej przyjdą efekty – kończy.

Michał Zachodny