A – jak Arkonia. Szczeciński klub, w meczu z którym zaliczył swój ligowy debiut. Zdarzyło się to 21 kwietnia 1963 roku, a napastnik Górnika miał wtedy ledwie 16 lat i 52 dni. Na boisku pojawił się w drugiej połowie, zmieniając Erwina Wilczka. Niespełna pół godziny później trafił do siatki. Do dziś pozostaje najmłodszym strzelcem gola w historii ekstraklasy. Zabrzanie wygrali 4:0.

B – jak brzdąc. „Ojciec był prezesem Górnika Sośnica, zabierał więc syna na stadion niemal od niemowlęcia. W 10. roku życia Włodek został członkiem klubu. Regulamin pozwalał grać w sekcji trampkarzy od  11 lat, ale w tym przypadku stworzono precedens” – taką historię przytaczają autorzy książki „Wielki finał”. Nie ma więc przesady w stwierdzeniu, że Lubański urodził się z piłką przy nodze. Kopał w nią jeszcze w brzuchu mamy.

C – jak ceramik. To jego zawód wyuczony. Ukończył Technikum Ceramiczno-Elektryczne przy ulicy Jana Śliwki w Gliwicach. Istną kuźnię piłkarskich talentów, bo jego absolwentami są także Andrzej Buncol, Jerzy Musiałek i Marek Majka. Jeśli więc potrzebujecie wypalić coś z gliny, możecie z tym uderzyć do pana Włodka. Jak w dym.

D – jak debiutant. W kadrze narodowej też zameldował się błyskawicznie. I oczywiście z przytupem. Biało-czerwoni zmierzyli się wówczas w Szczecinie towarzysko z Norwegią i urządzili sobie ostre strzelanie, zwyciężając aż 9:0. Jedną z bramek zdobył Lubański, który liczył sobie wtedy 16 lat i 188 dni. To również rekord do dziś niepobity. Zarówno jeśli chodzi o najmłodszego reprezentanta, jak i strzelca gola.

E – jak Ernest. Pohl, oczywiście. Czyli starszy kolega z drużyny.
”Był to niezwykły duet. Wyglądali jak stary chłop rolny i młodociany dziedzic fortuny, którzy nie tylko usiedli przy jednym stole, ale przy tym dobrze się bawią. Ernest, który dzień bez wódki uznawał za dzień stracony, oraz Włodek, z którym każdy ojciec wysłałby bez wahania na randkę swoją córkę” – tak opisał ich Marek Wawrzynowski. Do dziś to dwie największe legendy Górnika Zabrze.

F – jak France Football. Lubański to pierwszy Polak, którego nazwisko pojawiło się w plebiscycie na najlepszego piłkarza Europy, organizowanym przez ten prestiżowy tygodnik. W 1967 roku napastnik Górnika zajął w nim 16. miejsce. Potem znalazł się na liście wyróżnionych jeszcze trzy razy: w 1969 roku został sklasyfikowany na 23. pozycji, trzy lata później (igrzyska w Monachium!) na siódmej, a w 1973 roku na miejscu 17.

G – jak Grażyna. Miłość jego życia, na której drodze próbował stanąć pewien Węgier. Lubański tak opowiedział o tym Krzysztofowi Wyrzykowskiemu: „Pobraliśmy się z Grażyną w 1969 roku. Urządziliśmy w Zabrzu skromne przyjęcie, na którym było kilka osób, a wśród nich trener Géza Kalocsay. Było to w przeddzień ligowego meczu ze Śląskiem Wrocław. Kiedy zbliżała się godzina 23, Kalocsay wstał nagle i zwrócił się do zebranych: »Jutro gramy ligę, a zatem Włodek, Musiałek i Szołtysik żegnają się i idą spać. Oczywiście, my z uroczą małżonką możemy bawić się dalej«”. Na szczęście to był tylko żarcik. Konsumpcja miała tradycyjny przebieg.

H – jak horror. Trzy słynne mecze z Romą w półfinale Pucharu Zdobywców Pucharów sezonu 1969/1970. W Rzymie piłkarze Górnika zremisowali 1:1, a w rewanżu na Śląskim niemal do ostatniej chwili przegrywali 0:1. Uratował ich człowiek o żelaznych nerwach, Lubański, który wykorzystał karnego w 90. minucie. Potem była dogrywka i gol pana Włodka, ale rywale wyrównali. I wreszcie mecz na neutralnym terenie w Strasburgu. Znów trafienie Lubańskiego, bramka Fabio Capello i rzut monetą, szczęśliwy dla zabrzan. W finale nie dali jednak rady Manchesterowi City (1:2).

I – jak inteligent. „Włodek, tak nazywali go kibice. Było w tym zdrobniałym i poufałym określeniu wszystko. Podziw i uznanie, podziękowanie i współczucie, gratulacje i nadzieja. Dla walorów sportowych, umiejętności niezwykłych, ambicji, poświęcenia, ale także dla zalet charakteru, inteligencji, skromności” – pisali o nim Andrzej Gowarzewski i Grzegorz Stański w książce „Wielcy piłkarze, sławne kluby”. Czytanie wywiadów z Lubańskim to zawsze była przyjemność. Mądrej głowie dość dwie słowie.

J – jak Jaszyn. Jeden z najlepszych bramkarzy w historii, o groźnie brzmiącym imieniu Lew, w 1971 roku zaprosił Lubańskiego na swój mecz pożegnalny. „Grałem w drugiej połowie tego spotkania, a fakt, iż w nim wystąpiłem, nie był gestem kurtuazji w stosunku do osiągnięć naszego piłkarstwa, lecz wyrazem uznania, jakim cieszyłem się u Jaszyna. Osobiście dobierał on zawodników zespołu reszty świata” – wspominał ten dzień w rozmowie z Krzysztofem Wyrzykowskim. Warto dodać, że w drużynie gwiazd zagrał też Zygmunt Anczok.

K – jak koniec kariery. Taką diagnozę usłyszał, gdy miał niespełna… 18 lat. Był już gwiazdą ligi, grał w reprezentacji, ale nagle dopadło go drastyczne załamanie formy. Zaczął tracić apetyt i wagę, strasznie bolała go głowa. Zrobiono badania i ustalono, że przyczyną zaburzeń jest pasożyt przewodu trawiennego. Dostał tabletki, ale grał dalej – i nagle zasłabł podczas sparingu z Motorem Lublin. Wtedy zdiagnozowano go dokładniej i okazało się, że cierpi na zaburzenia pracy serca. Miał już nigdy nie wrócić na boisko. Piłkarskie życie uratował mu profesor Leon Tochowicz, który poddał Lubańskiego terapii w klinice w Krakowie.

L – jak Lokeren. Pierwszy przystanek w jego piłkarskiej podróży po Europie. Zgodę na zagraniczny transfer dostał dopiero, gdy miał 28 lat. Takie były czasy. Zresztą wcześniej i tak nigdzie by nie wyjechał, bo długo leczył kontuzję, jakiej doznał w meczu z Anglią w Chorzowie (2:0). W Lokeren grał przez siedem sezonów, strzelając 82 bramki. Potem jeszcze bronił barw francuskich klubów Valenciennes i Stade Quimper oraz belgijskiego Mechelen.

Ł – jak łowca bramek. Zdobył ich w koszulce z orłem na piersi aż 48, co czyni go najskuteczniejszym strzelcem w historii reprezentacji zaraz po Robercie Lewandowskim. Pierwszego trafienie zaliczył we wspomnianym meczu z Norwegią, a ostatnie w swoim pożegnalnym meczu z Czechosłowacją w Chorzowie. Spotkanie zakończyło się remisem 1:1, a on wykorzystał karnego, którego sędzia podyktował za faul na Zbigniewie Bońku.

M – jak małżeństwo doskonałe. Oprócz żony jest tylko jeden człowiek, z którym rozumie się bez słów. To rzecz jasna Zygfryd Szołtysik. Wspólnie uczyli się piłkarskiego rzemiosła w Górniku, razem grali w reprezentacji Polski juniorów, wreszcie tego samego dnia zadebiutowali w kadrze narodowej. „Lubański imponował szybkością, przebojowością i skutecznością, Szołtysik wyrafinowaną techniką i sprytem. To, co »Mały« zaczynał, Lubański kończył, a korzyść z tego była zawsze obustronna” – tak scharakteryzowano ich w książce „Wielki finał”. O tym, że wiedzieli o sobie wszystko, można się przekonać oglądając poniższe wideo.

N – jak niepowtarzalny. „Chociaż poświęcono mu tysiące linijek tekstu, przeprowadzono setki wywiadów, to właściwie nie udało się zgłębić do końca fenomenu, któremu na imię Lubański. »Można oczywiście mówić o nim godzinami, ale najważniejsze jest to, że Włodek był jeden, niepowtarzalny«” – ostatnie z tych słów wypowiedział Kazimierz Górski, a pochodzą one z tekstu Macieja Polkowskiego w książce „Sportowe asy”. Nikt lepiej od Trenera Tysiąclecia nie umiał jednym słowem trafić w samo sedno.

O – jak olimpijczyk. Na igrzyska pojechał tylko raz, ale od razu przywiózł z nich złoty medal. Zagrał w sześciu meczach i zdobył dwie bramki: jedną strzelił reprezentacji Ghany (4:0), kolejną Marokańczykom (5:0). Pełnił podczas turnieju funkcję kapitana, więc po zwycięskim finale z Węgrami (2:1) wziął od jednego z kibiców biało-czerwoną flagę i pobiegł z nią na czele drużyny dookoła stadionu. Na trybunach zapanowało istne szaleństwo. Tak samo było, gdy złoci medaliści wrócili do kraju.

P – jak przebojowiec. „Tak mówiono o nim przez lata. Zawodnik o kapitalnym przyspieszeniu, który zostawiał rywali niemal w miejscu, niezwykłej dynamice i fantastycznym strzale. Potrafił zaskoczyć nawet najlepszych bramkarzy uderzeniami z nadzwyczaj trudnych pozycji, a strzały, choć nie zawsze najsilniejsze, miały ogromną precyzję i zazwyczaj dochodziły do celu” – to kolejny cytat z książki „Wielcy piłkarze, sławne kluby”. Lubański został tam opisany obok takich tuzów, jak Pelé, Franz Beckenbauer i Johan Cruyff. Dobre towarzystwo!

R – jak Real. Słynny klub z Madrytu zagiął na niego parol latem 1970 roku – po pamiętnym finale PZP. Z transferu jednak nic nie wyszło, co tak w książce „Ja, Lubański” wspominał nieco rozgoryczony piłkarz: „Delegacja Realu przybyła do Warszawy. Wiedziano o tym w klubie (Górniku Zabrze – przyp. red.), a w PZPN rozmawiano z nimi, pertraktowano. Tylko nikomu nie wpadło do głowy, by mnie o tym powiadomić. Hiszpanie położyli na stół czek w wysokości miliona dolarów. Zgody jednak nie było, a mnie dopiero po latach poinformował o tym jeden z działaczy biorących udział w rozmowach”.

S – jak Stara Zagora. Miasto, z którego wracał jak niepyszny. Lubański słynął z dżentelmeńskiej gry, tymczasem właśnie w Bułgarii – w meczu kwalifikacji olimpijskich 1972 – stracił nad sobą kontrolę i został wyrzucony z boiska. Osłabił przez to zespół, który przegrał 1:3. Czerwoną kartkę pokazał mu odsądzany potem od czci i wiary rumuński sędzia Victor Pădureanu. Słusznie, bo mistrz elegancji po kolejnej niekorzystnej dla nas decyzji zwyzywał arbitra od „k… i baranów”.

T – jak trener. Licencjonowany – i to na dobrej uczelni. Po zakończeniu kariery Lubański ukończył bowiem Szkołę Trenerów Federacji Belgijskiej. Jako szkoleniowiec jednak się nie naharował. Samodzielnie prowadził tylko dwa kluby: Lokeren (1987-1988) i grecką Gianninę (1990). Pracował też z młodymi adeptami futbolu w Anderlechcie Bruksela.

U – jak UNESCO. Ta zasłużona dla kultury, sztuki i nauki organizacja przyznała mu w 1978 roku nagrodę Fair Play za to, co zrobił podczas meczu z Danią (4:1) w eliminacjach argentyńskiego mundialu. Lubański miał szansę strzelić gola na 2:0, ale widząc, że bramkarz Per Poulsen rzuca mu się pod nogi i może trafić go w głowę, przeskoczył nad nim, ratując mu zdrowie. Bramka i tak padła, bo po chwili piłkę do siatki wbił Grzegorz Lato. Gest pana Włodka odbił się jednak szerokim echem.

W – jak więzadło. Krzyżowe. I swoisty krzyż na drogę, który z mozołem niósł przez ponad dwa lata. Gdyby nie kontuzja, której doznał 6 czerwca 1973 roku podczas wygranego 2:0 meczu z Anglią, jego kariera mogła potoczyć się zupełnie inaczej. Zapewne miałby na koncie medal mistrzostw świata w RFN, a także olimpijskie srebro z Montrealu. W Polsce lekarze nie zdołali go postawić na nogi, pomogła dopiero operacja w Wiedniu, po której opiekujący się nim profesor Oswald Schwinger powiedział: „Wierzę, że będzie pan jeszcze grał w piłkę. Jestem tego pewien!”. Na szczęście miał rację.

Z – jak Zabrze. Miasto, w którym spędził najlepsze lata piłkarskiej kariery. Był zawodnikiem Górnika przez prawie trzynaście lat, a w tym czasie siedem razy sięgnął po mistrzostwo i sześciokrotnie po Puchar Polski. Do tego cztery razy z rzędu – w latach 1966-1969 – został królem ligowych strzelców. W uznaniu tych zasług w 2012 roku Lubańskiemu przyznano tytuł Honorowego Obywatela Miasta Zabrze.

► ZOBACZ GOLE WŁODZIMIERZA LUBAŃSKIEGO W REPREZENTACJI I EUROPEJSKICH PUCHARACH